ALBANIA

SHQIPERIA

(c.d.)

W centrum Elbasanu przetrwał masywny prostokąt (348 m x 308 m) wysokich na 11 m murów wzmocnionych 26 wieżami, częściowo zburzonych w pocz. XIX w. przez Vezyra Reszid Pasza.

Otaczają one dawną dzielnicę mieszkalną o charakterze orientalnym, ze starymi domami, krętymi, brukowanymi uliczkami, pełną malowniczych zakątków. Z zach. na wsch. przecina ją jak dawniej antyczna ulica Rruga Egnatia.

Przylegająca do murów, widoczna z dala wieża zagarowa pochodzi z 1899 r.

Muzeum Etnograficzne zajmuje niewysoki, biały dom otoczony ogrodem; typową rezydencję zamożnych mieszkańców z XVIII w. Parter, dawniej służący za magazyn, teraz eksponuje przedmioty domowego i rolnego użytku: sprzęty, narzędzia, naczynia metalowe, ceramikę, tkaniny. Na piętrze mieszczą się pokoje reprezentacyjne z kominkami i pięknymi drewnianymi rozetami na plafonach. Meble i sprzęty codziennego użytku są z epoki, wszędzie leżą kolorowe dywany, poduchy i makaty. Mniejsze pokoje zajmują warsztaty tkackie w tym ten do jedwabiu, bardzo tu dawniej popularnej tkaniny. Część piętra stanowi przyjemny, zadaszony taras z widokiem na ogród.

ORIKUM (ORIK)

Miejscowość położona u nasady półwyspu Karaburun, na południe od Vlore. Antyczną osadą portową założoną w VI w. p.n.e. w miejscu o strategicznym znaczeniu zawładnęli Macedończycy, potem Julisz Cesar od jej zdobycia rozpoczął podbój Bałkanów.
Ślady starodawnej przeszłości znajdują się na terenie aktualnej morskiej bazy wojskowej, zwiedzanie ich jest możliwe po rejestracji przy bramie wjazdowej.

Na leśnej polanie w skalistym zboczu wykute są platformy zajmowane niegdyś przez domy mieszkalne. Na górę, na akropol prowadzą strome, wykute w litej skale, szerokie schody. Z boku leżą kamienne, profilowane fragmenty greckiego ołtarza do składania ofiar dla Dionizosa.

Niżej, na polanie półkoliste, dekorowane kręgi z podłużnym, wąskim kanałem po środku i schodkami prowadzącymi w dół są pozostałością nymfejonu czyli rzymskiej fontanny miejskiej z I w. p.n.e. Całe miasto otoczone było wtedy murami, zachowała się pozostałość bramy od strony jeziora.

BYLLIS

Ciekawa, rzadko odwiedzana odkrywka archeologiczna położona jest w południowej części kraju, dostępna z szosy Fier – Gjirokaster drogą poprzez Ballsh i Hekal.
Na rozległym, płaskim wzgórzu, wznoszącym się ponad 500 m nad brzegami rzeki Vjosa w IV w. p.n.e. założono duże, obronne miasto gromadzące ludność z okolicznych osad. Byllis pozostawało długo we władaniu królów Illirii aż do skolonizowania przez Rzymian. W końcu IV w. najechali je i zburzyli Wizygoci. Pomimo odbudowy na mniejszym o 1/3 terenie, otoczonym nowymi, potężniejszymi murami nie oparło się najazdom Słowian i zostało ostatecznie zrujnowane i opuszczone w 6-ym stuleciu naszej ery.

Masywny obwód murów miasta o wysokości 9 m i grubości 3,5 m, jest  prawie całkowicie zachowany i liczy 2,250 km długości. Cztery główne ulice, szerokie na 8,3 m przecinały miasto z północy na południe i krzyżowały się z węższymi (6,6 m) ulicami.

Systemtyczne badania archeologiczne rozpoczęły się zaledwie pod koniec ubiegłego stulecia i plan miasta nie jest jeszcze całkowicie odsłonięty.

W trakcie zwiedzania podziwiać można ruiny najstarszej części miasta ; obszernej agory, dwóch długich portyków spotykających się pod kątem prostym, regularny zarys murów budynku rady, zagłębiony w ziemię magazyn broni, zachowane łuki sklepienia podziemnej cysterny na wodę a za nią wydłużony prostokąt murów łaźni rzymskich. Teatr z III w. p.n.e. na 7500 widzów nie jest jeszcze odkopany z wyjątkiem proscenium, kilku rzędów trybun i loży. Bliżej krańca wzgórza położone były gimnazjum i stadion dla biegaczy, ich zarysy są jeszcze dobrze rozpoznawalne.

FINIQ

Niewielka osada położona 10 km od Sarandy niedaleko drogi do Gjirokaster to antyczna Foinike - dawna kolonia grecka, która stała się ważnym ośrodkiem w IV w. p.n.e. i wtedy otoczono ją cyklopowymi murami o długości 4,7 km z wielkich, doskonale dopasowanych głazów. W III w. rozwijające się miasto rozbudowało się poza mury, posiadało port w zatoce aktualnej Sarandy, powstał wtedy teatr na 12 tys. widzów a później wybudowano bazylikę chrześcijańską.  Zachowały się fragmenty cyklopowych murów, kilka kolumn, fragment ściany jednej z rezydencji patrycjuszy z resztkami malowideł w stylu pompejańskim. Poniżej na zboczu znajdują się ruiny sceny i trybun teatru.