Grecja nieznana – góry Pindos,antyczne miasta, bizantyjskie cerkwie

ZAGOROHORIA (Zagori)

Ten górzysty, specyficzny region znajduje się na północy Grecji, 20 km od Ioaniny na terenie Parku Narodowego Pindos. Obejmuje masyw Tymfi z najwyższą Dżamilą (2497 m.n.p.m.), od pd. ogranicza go łańcuch Mitsikeli a od pn. masyw Smolikasa (2631 m n.p.m.).

Skaliste, trudno dostępne szczyty, niżej strome zbocza porośnięte lasem jodłowo-bukowym i poprzecinane licznymi górskimi, bystrymi strumieniami nie tylko zachwycają imponującym pejzażem ale też stworzyły dogodne warunki do życia dla licznej flory i fauny. Żyją tu żółwie, borsuki, rysie, wilki, kozice, dziki, a nawet niedźwiedzie.

Zagorohoria obejmuje 46 wiosek – miasteczek, rozsypanych na wysokości od 500 do 1000 m.n.p.m. połączonych kamiennymi drogami z licznymi, łukowatymi mostami, umożliwiającymi dawniej komunikację w tym górzystym regionie.

Zachowała się charakterystyczna architektura : wysokie budynki murowane z szarego, twardego wapienia, kryte dachami z szarego łupka, przy ulicach brukowanych w charakterystyczny sposób,, kościoły z wysokimi wieżami i rozległymi podcieniami wokół dziedzińca.

Mosty powstały w XVIII –XIX w., podobnie jak budynki. Asfaltowe szosy wybudowano tu dopiero w II poł. XX w.

Biuro informacji turystycznej jest przy wjeździe do Asprageli.

Najbardziej godne uwagi miejscowości to:

System szlakowanych ścieżek pozwala na piesze wycieczki przez okoliczne mosty i wsie.

Najwyższe szczyty można osiągnąć korzystając ze znakowanych szlaków i schronisk w okolicy Papingo.

KIPI

Położone na południowych zboczach Tymfi, posiada dużą tavernę z tarasem pod platanami, sklep ogólno-towarowy, kiosk z pamiątkami, muzeum folkloru i możliwości noclegu. Warto zrobić spacer jego uliczkami brukowanymi płytkami łupka, pomiędzy starymi domami aż do kościoła na górze z widoczną z dala wieżą z zegarem.

W okolicy Kipi znajdują się najciekawsze kamienne mosty; najbliższy Kalogeriko z 1814 r. widoczny już z szosy, najsłynniejszy o trzech arkadach, najbardziej malowniczy, niedaleko nad mniejszą rzeczką jest najstarszy most z 1753 r. zwany Lazaridi oraz most Pitsoni z 1840 r., dalej od Kipi, w lesie jest inny, Misiu z 1748 r. do którego prowadzi kręta droga układana z kamiennych płytek w charakterystyczny deseń, schodząca do wyschniętego koryta rzeki Vikos.

most Kalogeriko koło Kipi

most Lazaridi

most Misiu

Między Kipi a Dilofo tuż przy szosie, pod pionową skałą jest most Kokoru z 1750 r. o wysokim łuku.

most Pitsoni

DILOFO

Miasteczko na uboczu, widok jego solidnych kamienic o wysokich murach przy wąskich i stromych uliczkach, brukowanych kamiennymi płytkami przenosi nas w czasie o kilkaset lat wstecz.

KUKULI

posiada wiele starych, zabytkowych domostw i lokalne muzeum ze zbiorami botanicznymi z kolekcji miejscowego nauczyciela K.Lazaridis, zapalonego zbieracza.

KAPESOWO i VRADETO

Miasteczko rozłożyło się na skalistym brzegu wąwozu Vikos, stanowi punkt wyjścia do najwyżej położonego Vradeto. Wioska dostępna była dawniej tylko pieszo. „Skala” czyli górska droga, brukowana płytkami kamiennymi, wijąca się serpentynami za rzeką po zboczu, prowadzi na szczyt do wioski (1340 m).

VITSA

Miasteczko, gdzie nowe bydunki wznoszone są z zachowaniem tradycyjnego stylu, posiada taras widokowy nad wąwozem, ocieniony konarami potężnego kilkusetletniego platana. Stąd też można zejść do mostu Misiu.

MONODENDRI

znajduje się na początku najbardziej malowniczej, najgłębszej części przełomu Vikos. Są tu liczne restauracje, hotele i sklepy, zabytkowy kościół z wysoką wieżą i kaplica z wiekowymi freskami.

Można nabyć regionlne, specyficzne suweniry oraz podejść do malutkiego klasztoru Agia Paraskevi, usytuowanego na samym skraju wąwozu, kilkaset metrów ponad jego dnem.

Można też zejść na wielogodzinną wycieczkę dnem przełomu Vikos między Monodendri a Papingo, trasa wynosi około 12 km. Jej przejście zapewnia niepowtarzalne, niezapomniane wrażenia.

Jest to największy wąwóz europejski o prawie pionowych ścianach, jego głębokość sięga 900 m a szerokość od 100 do 1000 m. Latem nie ma w nim wody.

Niedaleko od Monodendri jest zadziwiajacy rezerwat skalny Ston Forest, a dalej w miejscu Oxia panoramiczny widok na wąwóz Vikos

PAPINGO

(Mikro i Megalo) położone na drugim końcu przełomu Vikos, na zboczu Astraki, zachowało również tradycyjne budownictwo i kilka kamiennych mostów w okolicy. Posiada także wszelkie udogodnienia dla turystów.

Stąd biorą początek wysokogórskie szlaki na masyw Timfi.

wąwóz Vikos

Astraka 2436 m

ARISTI

Miasteczko na granicy parku narodowego o architekturze typowej dla regionu, respektowanej przez nowoczesne hotele. Wiekowe, solidne budynki przy placu centralnym w cieniu platanów mieszczą kafejki, restauracje i kilka sklepów naprzeciw kamiennej fontanny ze źródlaną wodą. Wyżej, na tle wysokich gór rysuje się masywna sylwetka kościoła z 1718 r. ze strzelistą wieżą.

Monastyr Panagia Spiliotissa uczepiony wysoko na zboczu wąwozu został dobudowany do naturalnej groty w latach 1579-1665. Posiada 17-wieczne freski ale jest niedostępny.

KONITSA

Miasto malowniczo położone w północno – zachodniej części regionu, niedaleko od granicy z Albanią, na zboczu Gór Tymfi nad rzeką Aoos.

Przy podjeździe do miasta od południa, z daleka widać bardzo wysoki, kamienny most na cienkim łuku łączący jej brzegi. Obecny wybudowano w XIX w. na wzór starszego, zniszczonego przez wzburzoną rzekę. Powyżej mostu spływa z wysokiej skały burzliwa kaskada. Na wprost niej na przeciwnym brzegu rzeki, rozpoczyna się ścieżka pozwalająca na zejście do wąwozu rzeki Aoos, do Monastyru Stomio z XVIII w.(5 km).

KLIDONIA

20 km na południe od szosy Konitsa – Kałpaki boczna droga pozwala dojechać w leśny, uroczy zakątek nad rzeką Vaidomatis. Jej brzegi łączy kamienny, łukowaty most. Idealne miejsce na piknik i punkt startowy do górskich wycieczek.

Jest tu budynek informacji o Parku Narodowym Vikos-Aoos, mały hotelik, camping, a nawet piaszczysta plaża. Na rzece jest możliwość uprawiania raftingu.
Po zaopatrzenie trzeba jednak jechać do Konitsy.

Z Konitsy można jadąc na wschód, przejachać poprzez Narodowy Park Pindos do Greveny. Droga wynosi ponad 100 km. Szosa jest kręta ale prowadzi przez piękny las, rzadkie urokliwe małe osiedla i ukazuje wspaniałe panoramy gór.

Tymfi

Smolikas

Dawne urządzenia techniczne wykorzystujące energię górskich rzek do napędu można zobaczyć w kilku osiedlach w północnej części regionu, w dolinie rzeki Aoos.
W osiedlu Armata drewniane rury doprowadzały strumień górski na koło wodne poruszające piły w tartaku. Obecnie tartak jest odnowiony i gotowy do użytku.

Podobnie w osiedlu Distrato stale działa pomysłowa „pralka automatyczna” do kilimów i dywanów. Drewniana rura doprowadza górski potok w zmyślny sposób do wielkiej balii, powodując wirowanie jej zawartści. Dla wygody użytkowniczek nad pralnią zbudowano ostatnio murowane zadaszenie.

INNE MIEJSCOWOŚCI

GÓRSKA HERBATA

Napój bardzo popularny w Grecji, Albanii, Bułgarii, Macedonii i Kosovie. Jest to napar z rośliny (Sideritisscardica) zwanej po polsku: gojnik, popularnie zwanej też szałwią. Rośnie ona w górach powyżej 1000 m npm często w regioniach skalistych.

W Bułgarii podlega ochronie, zbieranie roślin dziko rosnących jest zabronione a jej uprawa odbywa się wedlug ścisłych reguł i jest dozwolona w okolicach Trigradu na uprawnionej, rodzinnej plantacji.
W Grecji można ją łatwo kupić w torebkach lub ususzonych pęczkach na straganach, w sklepach z warzywami a nawet w supermarketach. W Albanii sprzedają ją na straganach w regionach górskich, a swoisty magazyn corocznych zbiorów rozpoznawalny z daleka po charakterystycznym zapachu znajduje się w Porto Palermo w dawnych budynkach po koszarowych. Przygotowanie napoju jest bardzo proste, podobnie jak tradycyjnej herbaty; wystarczy zalać zagotowaną, gorącą woda łodyżki wysuchonej rośliny razem z liśćmi i kwiatami. Można ją podawać z miodem lub cytryną. W północno-wschodnim regionie Grecji zamieszkałym przez Pomaków można ją kupić w puszkach jako napój, podawany schłodzony świetnie orzeźwia.

Ta „herbatka” ma specyficzny, doskonały smak a ponadto posiada własności ułatwiające trawienie, oddychanie, wzmacniające system obronny przeciw wirusom, grypie, katarom, alergiom i poprawiające samopoczucie.
W starożytności roślina używana była do leczenia wojowników rannych w bojach, którzy otrzymali rany kłute bronią z żelaza.
W różnych krajach i regionach posiada różne nazwy:

Τσάι του βουνού – w Grecji
Μαλωτήρα (Malotira) – na Krecie

Мурсалски чай (Mursalski Czaj) – w bułgarskich Rodopach i
Пирински чай - (Pirinski Czaj) – w bułgarskim Pirinie

Çaj Mali - w Albanii
Dallı, Adaçayı - w Turcji
Планински чај – w Macedonii

FILIPPI Antyczne ruiny położone są na północy Grecji, niedaleko Kawali. Mała kolonia grecka przekształciła się w miasto za Filipa Macedońskiego w IV w.p.n.e. dzięki dochodom z kopalni złota. W czasach rzymskich o rozwoju miasta zadecydował fakt, że Filippi znalazło się na Via Egnatia, prowadzącej z Bizancjum, przez Dures do Rzymu, a także bitwa w 42 r. między zabójcami Cesara a jego następcą, Octawianem, który po zwycięstwie sprowadził tu osadników.
	W okresie bizantyjskim rola miasta wzrosła jeszcze bardziej jako ważnego ośrodka chrześcijaństwa, św. Paweł wygłaszał tu pierwsze europejskie kazania. Trzęsienie ziemi i najazd Słowian w pocz. VII w. a także ekspansja turecka w XIV w. spowodowały jego upadek. Rozległy teren wykopalisk świadczy o rozmiarach miasta, otoczonego murami długości 3,5 km. Ruiny znajdują się po ubu stronach Via Egnatia, brukowanej blokami kamiennymi.
	Wielkie forum, pokryte płytami marmurowymi, posiadało portyki z trzech stron, z bocznych budowli pozostały tylko liczne, bogato rzeźbione fragmenty architektoniczne.		Spośród ruin kilku bazylik bizantyjskich, zachowały się stojące filary tej największej, z VI w. być może nieukończonej, z powodu zawalenia się kopuły.
kolumnada	fragment bazyliki z VI w.

portyk	fragment mozaiki z bazyliki biskupiej
	Starożytna droga Via Egnatia z koleinami od kół wozów rzymskich	Do forum przylegała dzielnica biskupia z reprezentacyjnym portykiem, monumentalną fontanną z basenem, baptysterium wykładanym marmurami i bazyliką na planie ośmiokąta z narteksem i dużą absydą. Obok mieścił się pałac biskupi, gdzie w piwnicach była tłocznia do produkcji wina, skład zapasów, a na piętrze komnaty. Mozaika z IV w. z sali pod bazyliką jest obecnie eksponowana pod daszkiem. Niedaleko forum znajdowały się latryny miejskie z kamienną ławą sedesową, dobrze dziś zachowaną, były też łaźnie. Po drugiej stronie głównej ulicy, bliżej murów wznosi się teatr z IV w.p.n.e. przystosowany później do walk gladiatorów i dzikich bestii. W Filippi jeszcze wiele pozostało do odkrycia.

FILIPPI

Antyczne ruiny położone są na północy Grecji, niedaleko Kawali. Mała kolonia grecka przekształciła się w miasto za Filipa Macedońskiego w IV w.p.n.e. dzięki dochodom z kopalni złota.

W czasach rzymskich o rozwoju miasta zadecydował fakt, że Filippi znalazło się na Via Egnatia, prowadzącej z Bizancjum, przez Dures do Rzymu, a także bitwa w 42 r. między zabójcami Cesara a jego następcą, Octawianem, który po zwycięstwie sprowadził tu osadników.

W okresie bizantyjskim rola miasta wzrosła jeszcze bardziej jako ważnego ośrodka chrześcijaństwa, św. Paweł wygłaszał tu pierwsze europejskie kazania.

Trzęsienie ziemi i najazd Słowian w pocz. VII w. a także ekspansja turecka w XIV w. spowodowały jego upadek.

Rozległy teren wykopalisk świadczy o rozmiarach miasta, otoczonego murami długości 3,5 km. Ruiny znajdują się po ubu stronach Via Egnatia, brukowanej blokami kamiennymi.

Wielkie forum, pokryte płytami marmurowymi, posiadało portyki z trzech stron, z bocznych budowli pozostały tylko liczne, bogato rzeźbione fragmenty architektoniczne.

Spośród ruin kilku bazylik bizantyjskich, zachowały się stojące filary tej największej, z VI w. być może nieukończonej, z powodu zawalenia się kopuły.

kolumnada

fragment bazyliki z VI w.

portyk

fragment mozaiki z bazyliki biskupiej

Starożytna droga Via Egnatia z koleinami od kół wozów rzymskich

Do forum przylegała dzielnica biskupia z reprezentacyjnym portykiem, monumentalną fontanną z basenem, baptysterium wykładanym marmurami i bazyliką na planie ośmiokąta z narteksem i dużą absydą. Obok mieścił się pałac biskupi, gdzie w piwnicach była tłocznia do produkcji wina, skład zapasów, a na piętrze komnaty.

Mozaika z IV w. z sali pod bazyliką jest obecnie eksponowana pod daszkiem.

Niedaleko forum znajdowały się latryny miejskie z kamienną ławą sedesową, dobrze dziś zachowaną, były też łaźnie.

Po drugiej stronie głównej ulicy, bliżej murów wznosi się teatr z IV w.p.n.e. przystosowany później do walk gladiatorów i dzikich bestii.

W Filippi jeszcze wiele pozostało do odkrycia.

NEMEA

To miasto z antyczną przeszłością położone jest w północno-zachodniej części Peloponezu, niedaleko Koryntu. Nemea znana była z legendarnego zwycięstwa Heraklesa nad groźnym lwem i z igrzysk sportowych rozgrywających się co 2 lata.

Zarys stadionu jest dobrze widoczny, zachowała się kamienna linia startowa i wejściowy tunel pochodzące z IV w. p.n.e. Obok kilka kolumienek zaznacza plan budynku dla gości.

GRECJA NIEZNANA HELLAS ΕΛΛΑΣ (c. d.) Specyficzny północny region górski Zagorochoria oraz inne miejsca mniej sławne ale też warte obejrzenia		1	Mani, Kanał Koryncki, Heraion, Doliani, Petrachora, Stagira, Porto Germeno, Nekromanteion, Kapseli, Kassope, Elea
		2	Andros, Itaka, Thermos, Didyma, Metsovo i Aoos, Edessa-Longos, Sykion, Volos i okolice, Nea Anchialos, Hydra, Spetses
	3		Zagorohoria, Geraki, Filippi, Amfipolis, Nemea, Dion, Pydna, Leonidio, Monaster Elonis, Tegea
		4	Evia (Eretria, Karistos, Vasiliki, Drakospitia), Pelion, Pella, Paxos, Tiryns, Skyros
		5	Messini, Acheron, Souli, Kythira, Salamina, Poros, Trizin, Gitana, Dodoni
		6	Elafonisos, Monemvasia, Pylos, Methoni, Koroni, Sparta, Vasses, Kilini-Chlemoutsi, Megalopolis, Mantineia, Thiva, Plateje, Feneos, Aidonia

GERAKI Miasteczko położone w żyznej dolinie pośród oliwnych gajów, 40 km na wsch. od Sparty. Ze względu na ilóśc zabytkowych kościołów bizantyjskich z XII - XIII w. w okolicy zwane jest „Małą Mistrą”. Szczyt wzgórza Parnon zajmują ruiny zamku frankońskiego z połowy XIII w. Zawładnęli nim Wenicjanie, potem Turcy a na koniec został opuszczony. Oświetlony w nocy widoczny jest z daleka. Na zboczu pośrod ruin dawnego miasta pozostało 9 kościołów, 4 z nich zachowały freski, pozostałe są bardziej zrujnowane. Na dole najbliższą od drogi kończącej się przy parkingu jest mała, jednonawowa cerkiewka, za nią większa św.Kateriny ze zrujnowanymi podcieniami i kolorowymi freskami wewnątrz.

Wyżej, cerkiew Agios Paraskevi z XII w. na planie krzyża z kopułą, zachowała liczne freski z XV w.

Ulice ze schodkami prowadzą na górę, po bokach, z domów mieszkalnych pozostały masywne mury częściowo zrujnowane. Blisko wejścia do twierdzy jednonawowa cerkiew z ozdobnym portalem, absydą i późniejszym narteksem, to Zoodochos Pighi z nieźle zachowanymi freskami z 1431 r.

Wewnątrz twierdzy znajduje się największy kościół Agios Georgios; 3-nawowa bazylika z XIII w. z absydami, ciekawymi rzeźbami wewnątrz a szczególnie wnęką sanktuarium z trójkątnym tympanonem wypełnionym ażurowymi plecionkami. Ściany pokrywają freski o wiek młodsze. Wszystkie cerkwie są w trakcie troskliwej konserwacji, otrzymują nowe dachy a freski po oczyszczeniu odzyskują dawne kolory.
W nowszym mieście Geraki położonym nieopodal, strome uliczki prowadzą do górującego nad nim kościoła Evangielistria, na planie krzyża z kopułą i osobną, wysoką dzwonnicą w stylu weneckim. Kryje on doskonale zachowne freski z XII – XIIIw.
cerkiew Evangielistria
Wokół miasta są jeszcze; na dole przy stromej uliczce ; jednonawowa cerkiew św. Jana Chryzostoma z freskami z XIV w., koło cmentarza cerkiew Agios Atanasios, z trzema absydami, dekorowana ładnymi, ceglanymi fryzami, dalej na polu wśród oliwek cerkwie: Agios Sozon o podobnej architekturze i dwunawowa Agios Nikolaos. W dalszej okolicy znajduje się jeszcze kilka innych.

cerkiew św. Jana Chryzostoma	cerkiew Agios Atanasios

cerkiew Agios Sozon	cerkiew Agios Nikolaos

AMFIPOLIS Amfipolis znajduje się między Salonikami a Kavalą, parę kilometrów od brzegu morskiego zatoki Orfanos. Teren położony w zakolu rzeki Strymon zamieszkały był od 7-tysiąclecia starej ery ale dopiero w 437 r. p.n.e. Ateńczycy założyli tu kolonię, która w 100 lat potem weszła w skład królestwa macedońskiego i stała się ważnym ośrodkiem ekonomicznym i kulturalnym. Za panowania Rzymian jego znaczenie jeszcze wzrosło gdyż tędy przebiegała ówczesna bałkańska «autostrada» Via Egnatia (Roma-Bizancjum). Zachowane fragmenty budowli pochodzą jednak głównie z okresu bizantyjskiego.

Odkryty, rozległy teren wykopalisk otoczony antycznym murem o długosci 7,5 km (zachowanym odcinkami), zawiera przyziemia 5 bazylik bizantyjskich, w tym jedną o bardzo rzadkiej formie rotundy. Ma ona plan sześcioboku otoczonego kolistym ambitem, od wschodu przylega do niego pięciokątna absyda i dwa kwadratowe pomieszczenia a od zachodu obszerny dziedziniec z portykami.
	Niskie ruiny zaznaczają zaledwie plany budowli, kolumny i fragmenty marmurowych ścianek leżą na ziemi, zachowały się fragmenty pięknych, kolorowych mazaik. Wyraźnie widać wtórne użycie do budowy bazylik chrześcijańskich tamburów i trzonów kolumn z dawnych budowli helenistycznych. Dalej w stronę morza jest jeszcze inny teren wykopalisk z pozostałościami gimnazjum i willi greckiej oraz późniejszej willi rzymskiej, jednakże zamknięty dla zwiedzających.
Muzeum w Nea Amfipolis prezentuje ciekawą ekspozycję: fragmenty stelli, posągi z marmuru i ceramikę: gliniane dzbanki, figurki, kaganki oraz kilka wyrobów ze złota. Są też plansze z obszernym opisem dawnych, zrujnowanych obecnie budowli. Kamienny monumentalny posąg lwa, znajduje się 3 km na południe od ruin, blisko morza i metalowego mostu, przy skrzyżowaniu dróg. Lew dumnie patrzy w dal z wysokiego piedestału, już od IV w.p.n.e. choć ostatnio już z nowego, mniej reprezentacyjnego postumentu (płyty kamienne z poprzedniego leżą obok w trawie).

DION Ruiny starożytnego sanktuarium i później powstałego przy nim miasta położone są wśród pól i sadów między Olimpem a Katerini, dostępne łatwo z riwiery olimpijskiej. Jego nazwa pochodzi od greckiego słowa „dios” – bóg a więc - Zeus. Olbrzymi teren, częściowo podmokły, zawiera zarysy murów najstarszych świątyń Demeter i Isis z VI w. p.n.e., oraz świątyni Zeusa, pozostało z nich zaledwie kilka kolumn i rzeźb.



Obok widać pozostałości miasta o geometrycznym planie z szerokimi ulicami brukowanymi wielkimi głazami, odrestaurowany odeon, ruiny łaźni rzymskiej z charakterystycznymi słupkami z cegieł pomiędzy którymi przepływało podgrzane powietrze (caldarium). Jest też rzymska toaleta z rzędami otworów do wiadomych celów wokół kwadratowego pomieszczenia – wtedy potrzeby intymne załatwiano w towarzystwie. Nieco dalej położone są ruiny wczesnochrześcijańskiej bazyliki. Miasto otoczone było potężnym murem z wielkich dopasowanych do siebie kamieni. Poza murami miasta znajdowały się : teatr grecki i późniejszy rzymski. Z budowli miejskich i bogatych rezydencji patrycjuszy pozostały tylko ruiny, wiekowe przeciwności najlepiej zniosła willa „Dionizosa”, jej smukłe kolumienki widać z daleka. W niej też przetrwała część z kolorowych mozaikowych dekoracji, pozostałe zachowały się we fragmentach szczególnie w łaźniach.

Muzeum prezentuje świetną, nowoczesną, przejrzystą ekspozycję na 3 poziomach. Mozaiki, stelle, posągi, kolekcja brzuchatych amfor. Pomiędzy stellami nagrobnymi jedna jest wyjątkowa; pokazuje instrument muzyczny, zwany nabilium (nabla) – rodzaj harfy wodnej z klafiszami.


PYDNA Antyczne miasto portowe z IV w.p.n.e. na riwierze olimpijskiej między Leptokarią a Makrygiales, z którego nie pozostało zbyt wiele śladów. A jednak Pydna zapisała się w historii Grecji jako miejsce bitwy (167 r. p.n.e.) w wyniku której nastąpił koniec świata greckiego a zapanowała dominacja rzymska. Ruiny na wysokim brzegu nad piaszczystą plażą pochodzą z późniejszego okresu. Środek terenu zajmują odkopane i nieco zrekonstruowane mury trójnawowej bazyliki z absydą i pozostałości innych budowli, z boku jest ekspozycja fragmentów marmurowych kolumn, kapiteli, gzymsów. Osadę obrócili w ruinę Krzyżowcy w 1204 r. idący zdobywać Ziemię Świetą. Następnie Frankowie wykorzystali mury budując na nich fortecę, absydę bazyliki nadmurowano zamieniając ją na wieżę strażniczą służącą za latarnię morską a wzgórze otoczono murami.


Prace archeologiczne wokół Pydnej pozwoliły odkopać wiele bezcennych skarbów antycznych w postaci złotej biżuterii, figurek z brązu, ceramiki użytkowej. Można je oglądać w wielkim albumie chętnie pokazywanym przez przewodnika w Pydnej, oryginały zasiliły muzea.

ZAGOROHORIA (Zagori) Ten górzysty, specyficzny region znajduje się na północy Grecji, 20 km od Ioaniny na terenie Parku Narodowego Pindos. Obejmuje masyw Tymfi z najwyższą Dżamilą (2497 m.n.p.m.), od pd. ogranicza go łańcuch Mitsikeli a od pn. masyw Smolikasa (2631 m n.p.m.). Skaliste, trudno dostępne szczyty, niżej strome zbocza porośnięte lasem jodłowo-bukowym i poprzecinane licznymi górskimi, bystrymi strumieniami nie tylko zachwycają imponującym pejzażem ale też stworzyły dogodne warunki do życia dla licznej flory i fauny. Żyją tu żółwie, borsuki, rysie, wilki, kozice, dziki, a nawet niedźwiedzie.
Zagorohoria obejmuje 46 wiosek – miasteczek, rozsypanych na wysokości od 500 do 1000 m.n.p.m. połączonych kamiennymi drogami z licznymi, łukowatymi mostami, umożliwiającymi dawniej komunikację w tym górzystym regionie. Zachowała się charakterystyczna architektura : wysokie budynki murowane z szarego, twardego wapienia, kryte dachami z szarego łupka, przy ulicach brukowanych w charakterystyczny sposób,, kościoły z wysokimi wieżami i rozległymi podcieniami wokół dziedzińca. Mosty powstały w XVIII –XIX w., podobnie jak budynki. Asfaltowe szosy wybudowano tu dopiero w II poł. XX w. Biuro informacji turystycznej jest przy wjeździe do Asprageli. Najbardziej godne uwagi miejscowości to:
	System szlakowanych ścieżek pozwala na piesze wycieczki przez okoliczne mosty i wsie. Najwyższe szczyty można osiągnąć korzystając ze znakowanych szlaków i schronisk w okolicy Papingo.

KIPI Położone na południowych zboczach Tymfi, posiada dużą tavernę z tarasem pod platanami, sklep ogólno-towarowy, kiosk z pamiątkami, muzeum folkloru i możliwości noclegu. Warto zrobić spacer jego uliczkami brukowanymi płytkami łupka, pomiędzy starymi domami aż do kościoła na górze z widoczną z dala wieżą z zegarem. W okolicy Kipi znajdują się najciekawsze kamienne mosty; najbliższy Kalogeriko z 1814 r. widoczny już z szosy, najsłynniejszy o trzech arkadach, najbardziej malowniczy, niedaleko nad mniejszą rzeczką jest najstarszy most z 1753 r. zwany Lazaridi oraz most Pitsoni z 1840 r., dalej od Kipi, w lesie jest inny, Misiu z 1748 r. do którego prowadzi kręta droga układana z kamiennych płytek w charakterystyczny deseń, schodząca do wyschniętego koryta rzeki Vikos.
	most Kalogeriko koło Kipi

most Lazaridi	most Misiu

Między Kipi a Dilofo tuż przy szosie, pod pionową skałą jest most Kokoru z 1750 r. o wysokim łuku.	most Pitsoni
DILOFO Miasteczko na uboczu, widok jego solidnych kamienic o wysokich murach przy wąskich i stromych uliczkach, brukowanych kamiennymi płytkami przenosi nas w czasie o kilkaset lat wstecz.

KUKULI posiada wiele starych, zabytkowych domostw i lokalne muzeum ze zbiorami botanicznymi z kolekcji miejscowego nauczyciela K.Lazaridis, zapalonego zbieracza.

KAPESOWO i VRADETO Miasteczko rozłożyło się na skalistym brzegu wąwozu Vikos, stanowi punkt wyjścia do najwyżej położonego Vradeto. Wioska dostępna była dawniej tylko pieszo. „Skala” czyli górska droga, brukowana płytkami kamiennymi, wijąca się serpentynami za rzeką po zboczu, prowadzi na szczyt do wioski (1340 m).

VITSA Miasteczko, gdzie nowe bydunki wznoszone są z zachowaniem tradycyjnego stylu, posiada taras widokowy nad wąwozem, ocieniony konarami potężnego kilkusetletniego platana. Stąd też można zejść do mostu Misiu.
	MONODENDRI znajduje się na początku najbardziej malowniczej, najgłębszej części przełomu Vikos. Są tu liczne restauracje, hotele i sklepy, zabytkowy kościół z wysoką wieżą i kaplica z wiekowymi freskami. Można nabyć regionlne, specyficzne suweniry oraz podejść do malutkiego klasztoru Agia Paraskevi, usytuowanego na samym skraju wąwozu, kilkaset metrów ponad jego dnem.


Można też zejść na wielogodzinną wycieczkę dnem przełomu Vikos między Monodendri a Papingo, trasa wynosi około 12 km. Jej przejście zapewnia niepowtarzalne, niezapomniane wrażenia. Jest to największy wąwóz europejski o prawie pionowych ścianach, jego głębokość sięga 900 m a szerokość od 100 do 1000 m. Latem nie ma w nim wody.

Niedaleko od Monodendri jest zadziwiajacy rezerwat skalny Ston Forest, a dalej w miejscu Oxia panoramiczny widok na wąwóz Vikos

PAPINGO (Mikro i Megalo) położone na drugim końcu przełomu Vikos, na zboczu Astraki, zachowało również tradycyjne budownictwo i kilka kamiennych mostów w okolicy. Posiada także wszelkie udogodnienia dla turystów. Stąd biorą początek wysokogórskie szlaki na masyw Timfi.

wąwóz Vikos	Astraka 2436 m
ARISTI Miasteczko na granicy parku narodowego o architekturze typowej dla regionu, respektowanej przez nowoczesne hotele. Wiekowe, solidne budynki przy placu centralnym w cieniu platanów mieszczą kafejki, restauracje i kilka sklepów naprzeciw kamiennej fontanny ze źródlaną wodą. Wyżej, na tle wysokich gór rysuje się masywna sylwetka kościoła z 1718 r. ze strzelistą wieżą. Monastyr Panagia Spiliotissa uczepiony wysoko na zboczu wąwozu został dobudowany do naturalnej groty w latach 1579-1665. Posiada 17-wieczne freski ale jest niedostępny.

KONITSA Miasto malowniczo położone w północno – zachodniej części regionu, niedaleko od granicy z Albanią, na zboczu Gór Tymfi nad rzeką Aoos. Przy podjeździe do miasta od południa, z daleka widać bardzo wysoki, kamienny most na cienkim łuku łączący jej brzegi. Obecny wybudowano w XIX w. na wzór starszego, zniszczonego przez wzburzoną rzekę. Powyżej mostu spływa z wysokiej skały burzliwa kaskada. Na wprost niej na przeciwnym brzegu rzeki, rozpoczyna się ścieżka pozwalająca na zejście do wąwozu rzeki Aoos, do Monastyru Stomio z XVIII w.(5 km).

KLIDONIA 20 km na południe od szosy Konitsa – Kałpaki boczna droga pozwala dojechać w leśny, uroczy zakątek nad rzeką Vaidomatis. Jej brzegi łączy kamienny, łukowaty most. Idealne miejsce na piknik i punkt startowy do górskich wycieczek.
		Jest tu budynek informacji o Parku Narodowym Vikos-Aoos, mały hotelik, camping, a nawet piaszczysta plaża. Na rzece jest możliwość uprawiania raftingu. Po zaopatrzenie trzeba jednak jechać do Konitsy.
Z Konitsy można jadąc na wschód, przejachać poprzez Narodowy Park Pindos do Greveny. Droga wynosi ponad 100 km. Szosa jest kręta ale prowadzi przez piękny las, rzadkie urokliwe małe osiedla i ukazuje wspaniałe panoramy gór.
Tymfi	Smolikas
Dawne urządzenia techniczne wykorzystujące energię górskich rzek do napędu można zobaczyć w kilku osiedlach w północnej części regionu, w dolinie rzeki Aoos. W osiedlu Armata drewniane rury doprowadzały strumień górski na koło wodne poruszające piły w tartaku. Obecnie tartak jest odnowiony i gotowy do użytku. Podobnie w osiedlu Distrato stale działa pomysłowa „pralka automatyczna” do kilimów i dywanów. Drewniana rura doprowadza górski potok w zmyślny sposób do wielkiej balii, powodując wirowanie jej zawartści. Dla wygody użytkowniczek nad pralnią zbudowano ostatnio murowane zadaszenie.

INNE MIEJSCOWOŚCI

LEONIDIO Niewielkie miasteczko położone w pd-zach części Peloponezu, odległe o 4 km od najbliższej plaży. Posiada tradycyjną zabudowę z XVIII/XIX w. ; obszerne domostwa kolorowo tynkowane zdobią dekoracyjne, kamienne odrzwia i obramowania okien. Osobliwością miasteczka jest malownicze położenie u podnóża masywu górskiego Parnon (1840 m npm) o wysokich, nagich zboczach o czerwono-brunatnej barwie. Miejsce licznie uczęszczane przez grupy wspinaczy wyszukujących coraz to inne drogi wejścia. Na południe od Leonidio znajduje się Monastyr Elonis.


MONASTER ELONIS Klasztor na Peloponezie, dostępny jest z drogi Leonidio – Kosmas. Jego położenie jest wyjątkowe; malowniczo uczepiony do wysokiej na 650 m, pionowej skalnej, czerwonawej ściany. Można do niego dojść górską ścieżką a także dojechać szosą (15 km). Klasztor wydaje się „przyklejony” do skały. Ze względu na brak miejsca ma wąski, wydłużony dziedziniec, który zamyka niewielka cerkiew pod nawisem skalnym. Ciągi schodków prowadzą we wszystkich kierunkach łącząc kilkupiętrowe budynki na kilku poziomach wokół źródełka tryskającego z pieczary. Klasztor wybudowano w okresie 1579 – 1665, jego freski wymalował jeden z zakonników w 1673.

NEMEA To miasto z antyczną przeszłością położone jest w północno-zachodniej części Peloponezu, niedaleko Koryntu. Nemea znana była z legendarnego zwycięstwa Heraklesa nad groźnym lwem i z igrzysk sportowych rozgrywających się co 2 lata. Zarys stadionu jest dobrze widoczny, zachowała się kamienna linia startowa i wejściowy tunel pochodzące z IV w. p.n.e. Obok kilka kolumienek zaznacza plan budynku dla gości.

Teren Sanktuarium Zeusa położony jest bliżej miasta. Rozległe ruiny term, palestry i ówczesnego „hotelu”, częściowo przykryte przez pozostałości 3-nawowej bazyliki wczesnochrześcijańskiej poprzedzają właściwą budowlę. Świątynia Zeusa z IV w.pne. zbudowana na podwyższeniu miała plan prostokąta z kolumnadami wokół, obecnie podniesiono do pionu tylko 9 kolumn, pozostałe leżą powalone wokół zachowując układ tamburów. Obok, budynek muzeum eksponuje ceramikę, marmurowe fragmenty architektoniczne, liczne fotografie z historii wykopalisk i makietę sanktuarium. Nieopodal Nemei znajdują się ruiny kilku innych świątyń.

Nemea jest centrum słynnego regionu produkcji wina, winnice pokrywają wszystkie wzgórza w okolicy. Tutaj też produkuje się doskonałe rodzynki „korynckie” - bardzo słodkie grona suszone są naturalnie na słońcu pod daszkami.