Grecja nieznana - od Epiru na Peloponez

GRECJA NIEZNANA HELLAS ΕΛΛΑΣ (c. d.) Miejsca mniej sławne ale też warte obejrzenia		1	Mani, Kanał Koryncki, Heraion, Doliani, Petrachora, Stagira, Porto Germeno, Nekromanteion, Kapseli, Kassope, Elea
		2	Andros, Itaka, Thermos, Didyma, Metsovo i Aoos, Edessa-Longos, Sykion, Volos i okolice, Nea Anchialos, Hydra, Spetses
		3	Zagorohoria, Geraki, Filippi, Nemea, Dion, Pydna, Amfipolis, Leonidio, Monaster Elonis, Tegea
		4	Evia (Eretria, Karistos, Vasiliko, Drakospitia), Pelion, Pella, Paxos, Tiryns, Skyros,
	5		Messini, Acheron, Souli, Kythira, Salamina, Poros, Trizin, Gitana, Dodoni
		6	Elafonisos, Monemvasia, Pylos, Methoni, Koroni, Sparta, Vasses, Thiva, Plateje, Kilini-Chlemoutsi, Megalopolis, Mantineia, Yhiva, Plateje, Feneos, Aidonia

MESSINI Antyczne Messini położone jest na Peloponezie 30 km na pn-zach. od Kalamaty u stóp góry Ithome koło wioski Mavromati. Wybudowane zostało z polecenia Epaminondasa jako stolica regionu pozwalająca obronić go przed zaborczością Sparty. Mury z IV w. p.n.e. otaczające „polis” są jeszcze dobrze widoczne, wzmacniały je liczne wieże, imponująca wielkością Brama Arkadyjska broniła dostępu od północy a Brama Lakońska od wschodu.

Brama Arkadyjska	Mury z IV w. p.n.e. i wieża-baszta
Wieloletnie wykopaliska pozwoliły odsłonić wiele budowli ; teatr, monumentalną fontannę Arsinoe, świątynię Artemizy, wielką agorę a przy niej fragmenty różnych budowli.

Teatr	Fontanna Arsinoe
Potężna światynia Asklepiosa stanowiła centrum polityczne i religijne miasta, wybudowana około 215 r. p.n.e. w stylu doryckim z dwoma portykami i kolumnami dookoła znajdowała się na wielkim placu otoczonym podwójnymi portykami, które posiadały fryzy dekorowane rzeźbionymi girlandami, głowami byków i rozetami, podtrzymywane przez kilkadziesiąt kolumn o bogatych, fantazyjnych kapitelach korynckich. Można je podziwiać leżące na ziemi spacerując po trawiastym terenie wokół świątyni.

Asklepion i otaczające go kolumnady portyków	Fragmenty fryzów i kolumn z Asklepionu
Do portyku przylegały różne pomieszczenia służące do użytku publicznego, od wsch. znajdował się amfiteatr z kolorową posadzką, miejsce zebrań władz miasta, teraz doskonale odrestaurowany.
Niżej, bardziej na południe całe wzgórze zajmuje olbrzymi stadion w formie wydłużonej podkowy o długosci 110 m otoczony z trzech stron podwójną kolumnadą dorycką, prawie całkowicie odrestaurowaną i przywróconą do pionu. Północny kraniec stadionu posiada amfiteatralne, kamienne siedzenia i loże, na przeciwnym, za linią startową znajduje się niewielka świątynia z białego marmuru.


komumnada przy stadionie	sanktuarium za stadionem

Na terenie wykopalisk są jeszcze ruiny wielu innych budowli czekających na dokładniejsze badania i identyfikacje.	Małe muzeum ukryte w egzotycznym ogrodzie eksponuje rzeźby i ceramikę m.in. liczne lampki oliwne, znalezione w Messini.

Godna uwagi jest panorama całego terenu wykopalisk oglądana z góry, dająca wyobrażenie o obszarze starożytnego miasta.

ACHERON (AMMUDIA) Ta mityczna rzeka, jedna z trzech rzek piekielnych, w rzeczywistości jest znacznie mniej przerażająca. Przepływa przez pd-zach część Epiru i wpada do morza koło Ammudii na wybrzeżu Jońskim w szerokiej, płytkiej zatoce z długą piaszczystą plażą. Rzeka jest w części spławna, można wybrać się na wycieczkę małym statkiem aby poznać nietypowy pejzaż, przypominający bardziej Amazonię niż Grecję. Ten jej odcinek stanowi rezerwat ekologiczny, gdzie ochronie podlegają gatunki endemiczne: żółwie, węże, ptaki i niebieskie ważki. Wrażenia zapewnione, nie pożałujemy wpłaconego obola! Grecy wierzyli, że dusze zmarłych musiały przeprawiać się przez Acheron barką korzystając z usług przewoźnika Charona, wnosząc opłatę 1 obola, aby dostać się na wieczny spoczynek do Podziemnego Królestwa Zmarłych, gdzie panował bóg Hades.


	Śledząc nurt Acheronu pod prąd od Mezopotamos gdzie znajdował się starożytny Nekromantejon z salą do spotkań z duszami przodków i słynną wyrocznią dla Greków, trzeba przejechać brzegiem równiny, gdzie rzeka płynie leniwie rozlewając się w bagniste zakola lub, znika w podmokłym, płaskim terenie a przybiera formę rzeki przepływając przez Gliki (20 km). Urocze miejsce, ocienione wiekowymi platanami, szczególnie warte polecenia w upalny, letni dzień, nad wodą są restauracje, inne atrakcje to przejażdżki konne, rafting, stragany z miodami, ziołami i szlak pieszej wędrówki po okolicy,... Źródła Acheronu znajdują się dalej na wschód w widocznym na horyzoncie paśmie gór.
Odtąd rzeka przybiera swój typowy charakter górskiego potoku; przepływa głębokim wąwozem tworząc górski, wartki strumień o seledynowym kolorze, zasilany wodą z kilku kaskad spadających ze skalistych ścian. Aby isć dalej, trzeba zagłębić się w koryto piekielnie zimnej wody o nierównym, kamienistym i śliskim dnie. Rzeka szybko skręca i płynie najpierw na południe, po kilku kilometrach zawraca na północ.
Piekielna brama do Hadesu znajduje się koło wsi Zeritsiana. Dostępna jest pieszo korytem Acheronu od Gliki lub szosą z autostrady Via Egnatia przez zjazd w Tyria i dojazd przez Zotiko, Bestia, Zistrouni, gdzie tawerna nad rzeką Acheron ... nazywa się « Acheron » ! (brak drogi Gliki - Zeritsiana). W Zeritsiana ścieżka z parkingu prowadzi na balkon nadwieszony nad przełomem rzeki, przeciskającej się wąskim potokiem pomiędzy pionowymi skałami. Lepiej nie próbować zejścia do Podziemi … tylko nieliczni z niego wyszli ; Orfeusz ale bez Eurydyki i Herkules, który nawet porwał z niego psa Cerbera w ramach swoich 12 pokutnych prac…


SOULI Ten górzysty region (1300 - 1500 m npm) znajduje się w płn. Grecji, 25 km na wsch. od Pargi na uboczu od głównych dróg wybrzeża Jońskiego. W XVIII w. był pod panowaniem tureckim lecz posiadał pewną autonomię; rządziły w nim klany rodzinne, często walczące ze sobą o wpływy pośród ludności ale najczęściej z Turkami. Po przegranej mieszkańcy zostali siłą wysiedleni. Niewielu później powróciło. Obecnie Souli robi wrażenie dzikiego, zapomnianego w otoczonej górami dolinie, a wioski wyludniają się.
Niegdyś najważniejsze były cztery, w tym Samonida. Stanowiła w końcu XVIII w. najważniejszą osadą. Domy mieszkalne to były masywne, obronne, wysokie, czworoboczne wieże. Przetrwały do dziś częściowo zrujnowane lub przebudowane na nowoczesne domy, pozostaly też stare studnie w kamiennych obmurowaniach i trzy podziemne cysterny na wodę. Ponad Samonidą górują nad okolicą z 500-metrowego wzgórza ruiny zamku Kiafa. Wybudowali go Turcy na pocz. XIX w. aby łatwiej podporządkować sobie region. Zamek jest na planie wydłużonego czworoboku z dwoma narożnymi basztami sześciobocznymi i po jednej trójkątnej wzdłuż najdłuższych boków. Wieża z bramą wejściową znajduje się od strony Simonidy.


Najlepszy wjazd do doliny Souli jest od położonego nad Acheronem miasteczka Gliki, poprzez przełęcz w paśmie górskim. Zaraz po zjeździe, droga w prawo prowadzi do uroczej dolinki z taverną nad rzeczką w starym młynie w cieniu wiekowych platanów dających miły chłodek w upalne lato. Wyjechać z doliny można z drugiej strony, przez góry do Zotiko i dalej przez Tyria do autostrady Egnatia Odos.


KYTHIRA Pośród kilku tysięcy wysp greckich jest jedna, osobliwa, nie podobna do innych, to Kythira. Położona między Peloponezem a Kretą, należy do archipelagu wysp jońskich a podlega administracji ateńskiej. O jej osobliwościach świadczą niespotykane gdzie indziej, tak „nie-grecko” brzmiące nazwy wiosek jak Aroniadika, Frilingianika, czy Tritylianika. Nie ma na niej antycznych ruin z jońskimi kolumnami ani miasteczek z niebieskimi kopułami kościołów, Kythira proponuje turystom inne atrakcje. Wyspa posiada dzikie, skaliste wybrzeża, omiatane wiatrem góry, malownicze piaszczyste plaże, ruiny średniowiecznych fortyfikacji, bardzo liczne kaplice bizantyjskie, groty, skaliste wąwozy i górskie kaskady. Wyspiarze produkują kilka specjalności gastronomicznych : miód z lokalnych kwiatów, doskonałą oliwę, wino oraz wyroby cukiernicze… Kythira miała burzliwą historię ; widziała między innymi wojska weneckie, ruskie, tureckie, armię francuską, ruską i angielską zanim stała się znowu grecką w 1864 r. Kontakt z różnymi kulturami dał wyspie i jej mieszkańcom kosmopolityczny charakter, dzisiaj świadczy o tym liczna grupa emigrantów z różnych krańców świata, doskonale zintegrowanych. Ta akceptacja „obcego przybysza” widoczna jest nie tylko w przyjęciu sezonowych turystów ale odczuwalna jest na wyspie na codzień.
KAPSALI, miasteczko na południu wyspy rozłożone wzdłuż malowniczej zatoki przedzielonej skalistym cyplem, posiada liczne tawerny, butiki i piaszczystą plażę. Zaledwie 3 km na zach. od niego znajduje się stolica wyspy; Kythira zwana Chorą. Pomiędzy nimi na szczycie wysokiego, skalistego półwyspu wznosi się potężna cytadela wenecka, zachowała swe mury obronne, fragmenty budowli i bielejącą z daleka ażurową wieżę kościoła. W Chora przetrwała też średniowieczna dzielnica mieszkalna i wiele starych kościołów.

	kościół w forcie w Kapsali	kościół i klasztor Agia Moni
MILOPOTAMOS oddalone od morza zachowało swój charakter spokojnego miasteczka z placem ocienionym potężnymi platanami, dekoracyjną wenecką wieżą przy kościele i starymi, piętrowymi domami u podnóża ruin weneckiej fortecy. Można z niego dojechać do plaży Limnionas z charakerystycznymi murowanymi hangarami rybaków oraz dojść do groty Agia Sofia lub kaskady Fonissa.

		AVLEMONAS – wioska rybaków na brzegu wąskiej, głęboko wciętej w ląd zatoki o skalistych ścianach i szmaragdowej wodzie w otoczeniu obfitej roślinności. Wejścia do portu strzegą romantyczne ruiny fortecy weneckiej.

Nad Avlemonas, na wyniosłym wzgórzu pozbawionym roślinności wznosi się kościół Agios Georgios i dwie kapliczki.		W Katuni, między Chora a Livadi zwraca uwagę długi, kamienny most wybudowany przez Anglików w XIX w.

POTAMOS, największe miasteczko w północnej części wyspy oferuje oprócz licznych sklepów, co-niedzielny targ z produktami i wyrobami regionalnymi. Niedalako od niego, ruiny rozsiane na stromych zboczach wąwozu rzeki Lagadi to pozostałości po bizantyjskiej stolicy wyspy – Paliochora zniszczonej przez piratów w XVI w.		KARAVAS, miasteczko o wąskich uliczkach i uroczych zakątkach otoczone górami niedaleko północnego cypla z latarnią morską. Zbocza gór wokół niego zagospodarowano od wieków budując charakterystyczne tarasy uprawne.


Monastyr Myrtidiotissa z XIX w. położony blisko zachodniego wybrzeża i plaży Limnaria jest największym na wyspie. Kythira posiada liczne, urokliwe, niewielkie plaże często dostępne jedynie pieszo.

SALAMINA Największa wyspa w Zatoce Sarońskiej słynna z bitwy morskiej między flotą perską a okrętami greckimi w V w. p.n.e. wygranej przez Greków. Można na nią dopłynąc promem z Megary lub z Peramy koło Pireusu w ciągu kilkunastu minut. Salamina ma formę odwróconego w lewo „C” z głęboką zatoką w środku i od wieków służyła za dogodną bazę dla statków wojennych.
		W Kanakia znajduje się monastyr św.Mikołaja Cytrynowegoz XVIII w., naprawdę położony w cytrynowym gaju, pilnie strzeżony przez zakonnice. Najspokojniejsze plaże położone się między Eandeio i a stolicą wyspy Salaminą, przy nich na straganach można kupić „owoce morza” prosto z morza.
Bitwa morska rozegrała się w 480 r. p.n.e. przy wsch. brzegu wyspy, okręty greckie zajmowały pozycje na północ od półwyspu Kinosura a perskie króla Xerxesa 3 razy liczniejsze przypływały od południa, sam król obserwował bitwę spod Peramy. Po całodziennej batalii w zatoce Ambelakia dzięki fortelowi Greków, Persowie uciekli sromotnie tracąc 5 razy więcej okrętów.
	Najciekawsze miasteczko to Eandeio posiadające kościółek Metamorfosis z XI-XII w. usytuowany na skalistym zboczu.	Na zach. wyspy wybudowano w 1661 r. monastyr Faneromeni na starszych pozostałościach, ozdobiony płaskorzeźbami (XIII i XIV w.) na fasadzie, stanowi on od dawna obiekt licznych pielgrzymek

	POROS Nieduża wyspa w Zatoce Sarońskiej leżąca zaledwie kilkaset metrów od wsch. wybrzeża półwyspu Argolida. Można się na nią dostać promem lub morską taxi z Galatas lub ”latajacym delfinem” z Pireusu. Poros składa się z większej wyspy Kalavria ze szczytem Vigla (358 m) porośniętej głównie sosnowym lasem, oraz małej wulkanicznej wysepki Sferia połączonej z poprzednią wąskim paskiem lądu z mostem. Na niej znajduje się miasto Poros - stolica wyspy. Wyspa odegrała ważną rolę w czasie walk o niepodległość Grecji w pocz. XIX w.

	Ożywione południowe nadbrzeża Kalavrii i Sferii pełne są barów, restauracji i sklepików z pamiątkami.
		tawerna marynarska "Nautis" przy portowym nadbrzeżu		fontanna marynarska na placu miejskim
			Linia brzegowa jest bardzo nierugalarna i tworzy liczne małe zatoczki z piaszczystymi plażami lub niedostępne kamieniste zbocza. Na południowym, łagodniejszym wybrzeżu usadowił się monastyr Zoodochos Pigis z XVIII w. w cyprysach, jeden z nich rozrośnięty do gigantycznych wymiarów prawie blokuje wejście do kościoła. Kilka innych, starych cierkiewek rozsianych jest w zachodniej partii Kalavrii.
Pośrodku wyspy położone jest sanktuarium Posejdona z VI w. p.n.e. W nim połknął truciznę Demostenes po zdobyciu Aten przez Macedończyków (322 r. p.n.e.). Z góry jest ładny widok na okoliczne wyspy a nawet przylądek Sunion.

TRIZIN (TREZEN, TROIZINA) Trizin był w starożytności miastem otoczonym murami obronnymi – kolonią założoną przez Ateńczyków w Argolidzie, niedaleko wyspy Poros. W niej urodził się legendarny heros Tezeusz. Podczas najazdu Persów w 480 r. p.n.e. tu znalazły schronienie kobiety i dzieci z Aten. W 50 lat później Trizin sprzymierzył się ze Spartą, odwiecznym rywalem Aten. Miasto zdobyli Rzymianie a paręset lat potem zaatakowali i zrujnowali Słowianie. Do dziś zachowały się ruiny sanktuaruim Hipolita z VI w. p.n.e. z bardzo przemyślnym systemem kamiennych „wodociągów”. Z obwarowań miasta pozostała czworoboczna wieża nadbudowana w średniowieczu. Niedaleko w lesie, w cieniu platanów znajduje się „most diabła” – naturalna formacja skalna w przełomie rzeki Gefiron.

Dalej na wzgórzu są ruiny kościoła z XI w. kilkakrotnie rozbudowywanego i budynku biskupiego.

GITANA Region nadbrzeżny wokoł Igumenitsy siegający od granicy albańskiej po Prewezę na południu i prawie Ioaninę na wschodzie od starożytności nazywano Thesprotią, jednym z jej najważniejszych miast była Gitana, założona w IV w. p.n.e. w zakolu rzeki Kalamos naturalnie obronnym. Jej ruiny znajdują się około 20 km na północ od Igumenitsy.
Całe wzgórze otoczono murami o długości 2,5 km z dokładnie dopasowanych kamieni, wzmocnionymi 9 wieżami, ale samo miasto, oddzielone wewnętrznym murem zajmowało tylko zach. część wzgórza. Wejście umożliwiały trzy masywne bramy. Nie ma tu greckich, wysmukłych kolumn mierzących w niebo ale «cyklopowe» masywne mury i precyzyjnie brukowane ulice warte są obejrzenia. Doskonale rozpoznawalny, geometryczny plan szerokich na 4-6 m ulic krzyżujących się pod kątem prostym z węższymi, zadziwia swoją prostotą i modernizmem. Wzdłuż nich pozostały zarysy budynków mieszkalnych, małej światyni i budynków użyteczności publicznej.

	Najciekawszy jest budynek rady z archiwum, składami żywności i salą, w której odbywały się również tzw « kolokwia » czyli spotkania w gronie męskim, urozmaicone obficie jadłem i piciem. Poza głównymi murami miejskimi znajdowała się długa agora z widocznym zarysem szeregu sklepów i warsztatów oraz usytuowany nad rzeką teatr mogący pomieścić 5 tysięcy widzów. Częściowo zachowane mozaiki oraz wiele znalezionych przedmiotów codziennego użytku wykonanych z dużym artyzmem świadczą o wysokim poziomie życia mieszkańców Gitany. Obejrzeć je można w nowoczesnym muzeum archeologicznym w Igumenitsy.

DODONI

Sanktuarium Zeusa w Dodoni znajduje się 25 km na południe od Ioaniny ale bardzo blisko autostrady Via Egnatia. Słowo «dodoni» jest bardzo popularne, każde miasto ma ulicę o tej nazwie, tak nazywają się kawiarnie, tawerny, fabryka jogurtu, firma autokarowa ale mało kto zwiedza ruiny z olbrzymim teatrem położone z dala od innych obiektów i utartych tras wycieczkowych.

Od wieków u stóp góry Tomaros było sanktuarium początkowo bogini płodności i obfitości z wyrocznią, najstarszą w Grecji, z czasem utożsamiono je z kultem Zeusa i jego żony Diony. Przybywali do niej pielgrzymi z pytaniami grawerowanymi na ołowianych tabliczkach i oczekiwali porady jak postępować w życiowych sprawach a odpowiedź Zeusa wyczytywano z szumu liści poświęconego mu dębu. Sanktuarium zrujnowali Rzymianie w II w.p.n.e. i nigdy już nie odzyskało dawnego znaczenia, ostatecznie po ścięciu świętego dla pogan dębu zamieniono je w IV w. w ośrodek kultu chrześcijańskiego.

Widoczne ruiny pochodzą z IV w. p.n.e. a teatr z pocz. III w. Posród pomieszczeń rady (bouleterion), świątyni Temis, Afrodyty najważniejsza jest świątynia Zeusa ze świętym dębem (nowym), dalej są stara i i nowsza świątynia Diony, a na ruinach świątyni Heraclesa w V w. wybudowano bazylikę chrześcijańską. Prace archeologów ciągle trwają w terenie odkrywając budynek władz miasta (prytanie) oraz pomieszczenia dla pielgrzymów.

		1	2	3	4	6