BUŁGARIA NIEZNANA

"martenica"

Bułgaria znana jest najbardziej z czarnomorskiego, piaszczystego wybrzeża ale w rzeczywistości jest krajem bardzo górzystym. Góry zajmują  2/3 jej powierzchni, oprócz wielkich łancuchów są tez i znacznie mniejsze, jednym z nich jest Sakar w południowo-wschodniej części kraju.

OVCZAROVO

BOGUMIL

Mała wioska niedaleko miasta Harmanli przechowała z czasów tureckich zgrabny meczet wybudowany w 1518 r. widoczny z szosy. Stanowił mauzoleum islamskiego świętego Hazar Baba.

Po ustąpieniu tureckich okupantów zamieniono go na cerkiew, wewnątrz na ścianie nadal widoczne są malowidła z krzyżami, potem został opuszczony, zaniedbany, od lat pozbawiony jest minaretu.

HLJABOVO

Małe miasteczko niedaleko Topolovgradu, na północych zboczach gór Sakar, w jego okolicy znajduje się 9 dolmenów i 2 inne obiekty z epoki megalitów (XII – VI w. p.n.e.).

“Naczevi czairi” jest największym dolmenem w Bułgarii, posiada długi, kryty korytarz z wielkich płyt kamiennych i 2 prostopadłe komory w tym jedną z przedsionkem. Znajduje się ok 2 km na zach. od miasta, tablic informacyjnych brak, jedynie rodzaj wydłużonego parkingu po południowej stronie szosy zachęca do zatrzymania się, od niego prowadzi brukowana kamiennymi płytami ścieżka do dolmenu (5 min). Stanowił niegdyś miejsce pochówku, zapewne grób rodzinny. Na jego płycie, starym zwyczajem leży kilka podarków: owoce, słodycze.

HARMANLI

Miasto położone nad Maricą u południowych zboczy Sakaru. Zachowało długi, solidny, kamienny most, wybudowany w 1585 r. przez miejscowego tureckiego Paszę. Most przetrwał wieki prawie bez uszkodzeń nad wyschnietą dziś odnogą rzeki. Napis na marmurowej tablicy na nim głosi : « ten most jest jak świat, przechodzą przez niego i król i biedny człowiek ». 

DEBELT

Miasteczko na płd-zach od Burgas (20 km) posiada na swoim terenie archeologiczną odkrywkę trackiego sanktuarium. W czasach rzymskich, w I w. stacjonował tu VIII legion i z tych koszarów z czasem wyrosło miasto Deultum, a przez następne wieki stało się ważnym centrum ekonomicznym i handlowym w regionie. Archeologowie odsłonili ulice krzyżujące się pod kątem prostym, wykładane kamiennymi, wielkimi płytami, fragment portyku z kolumnami, zarysy murów domów z bazami i ułomkami kolumn, w składach – pozostałości pękatych amfor służących do przechowywania żywności.

Lokalne muzeum oddano do zwiedzania,  po remoncie, wiosną 2016.

Ekspozycja nowoczesna i przejrzysta pokazuje zbiory eksponatów z różnych epok, pochodzących z wykopalisk od IV w. p.n.e. poprzez okres rzymski, bizantyjski, do XIV w.

USTREMSKI MONASTYR

U podnóża pasma górskiego Sakar, 8 km na południowy wschód od Topolova (w regionie Haskova) nad rzeką na skraju lasu znajduje się Ustremski Monastyr. Początki jego fundacji sięgają średniowiecza. Mur z wysoką bramą kryje nieregularny, trawiasty dziedziniec ze wspaniałymi kwietnikami i ukwieconą wiatą na środku. Jego dłuższy bok zajmuje piętrowy budynek z celami klasztornymi, wzdłuż pozostałych są zabudowania gospodarcze.
Obecna cerkiew św.Trójcy pochodzi z 1836, niewysoka, 3-nawowa z przedsionkiem, kryta jest zwykłym dachem bez kopuły, wnętrze pokrywają freski. 

DOBRYCZ

Miasto położone w płn-wsch regionie Dobrudża, 40 km od Varny i 38 km od granicy z Rumunią, a trochę bliżej czarnomorskiej plaży w Bałczyku lub Albenie.

Z tradycyjnej XVIII-XIX–wiecznej zabudowy przetrwały : trójnawowa cerkiew Sv.Georgi z cennymi freskami i ikonami, obok stylowe obszerne domostwo w ogrodzie, zajmowane przez muzeum etnograficzne regionu.

GABROVO

Znajduje się w centralnej części kraju, prawie w środku geograficznym Bułgarii. Zachowało kilka tradycyjnych domów z okresu Odrodzenia Narodowego wartych obejrzenia wzdłuż paru uliczek, wieżę zegarową, cerkiew i kamienny most na Jantrze.

Osobliwością miasta jest jedyne na świecie Muzeum Humoru i Satyry. Mieści się nad rzeką, zaledwie 300 m od starej, zbytkowej dzielnicy miasta. W sali na dole są ilustracje najpopularniejszych dopcipów na temat legendarnego skąpstawa Gabrowian, m.inn. tradycja obcinania kotom ogonów aby szybciej przechodziły przez otwarte drzwi wpuszczając mniej zimna do domu. Na górze jest interesujaca wystawa satyrycznych rysunków grafików na aktualne tematy światowe.

BOŻENCY

Wieś, położona w górach niedaleko od Gabrova. Po obu stronach rzeki Bojanki i na górce kilkadziesiąt wiekowych domostw z XVIII – XIX w. kryje się w gęstej zieleni ogrodów.

Solidne domy o białych ścianach i dachach krytych wielkimi płytami kamienymi zamieszkiwali niegdyś rolnicy, hodowcy i rzemieślnicy, potem upodobali je sobie pisarze i artyści. Obecnie niektóre z nich stanowią małe muzea folklorystyczne lub mieszczą małe hoteliki.

Cerkiew Św.Ilja wybudowano na wzgórzu w 1835, szkołę obok w 1871. We wsi jest mehana, kawiarnia, fabryczka specyficznych, unikalnych słodyczy, kilka sklepików z artykułami z regionu.

(wstęp do wsi  jest płatny 2 leva od osoby, auto należy zostawić na parkingu przy wejściu) 

ARAPOVSKI MONASTYR

Monastyr znajduje się 8 km na północny-wschód od Asenovgradu, koło wsi Zlatovrah. Pochodzi z poł. XIX w. jest jedynym wybudowanym w czasie panowania tureckiego, miejsce wybrano ze względu na pobliskie cudowne źródło.
Zamknięty czworobok murów otacza wielki teren. Po środku stoi cerkiew Sv.Nedelji, przysadzista, trójnawowa z 3 absydami, portykami i transeptem, nakryta spadzistymi dachami z wieżą z kopułą. Freski pokrywające jej ściany przedstawiają Cyryla i Metodego jako nauczycieli narodu bułgarskiego.

Obok wznosi się masywny budynek - wolnostojąca wieża - rezydencja hajduka Angela Voyvody, dołem murowana, dostosowana do obrony, wyżej - z drewnianym, nadwieszonym pięterkiem mieszkalnym o 4 izbach. W wieży mnisi utworzyli małe muzeum.

PROVADIJA i twierdza OVECZ

Miasto średniej wielkości, położone 50 km na zach od Warny, w głębokiej dolinie zamkniętej wysokimi górami posiada ciekawe muzeum etnograficzne. Na głównym placu miasta, obok skwerku jest wieża zegarowa z XIX w. a blisko niej typowa mechana w ludowym bułgarskim stylu.

Nad miastem na stromym  wzgórzu  wznoszą się ruiny średniowiecznej fortecy.  A wokól miasta znajdują się interesujące obiekty,  ślady wiekowych konstrukcji trackich. 

Forteca OVECZ

Jej położenie jest unikalne, w masywie skalnym o bardzo pionowych, 25-metrowych zboczach, otoczonym z trzech stron szerokim zakolem rzeki, na wysokiej górze z płaską i obszerną platformą. Miejsce naturalnie niedostępne, łatwe do obrony, nawet budowa murów nie była potrzebna. Takie usytuowanie wykorzystane zostało kolejno przez Traków, Rzymian, Biznatyjczyków, Bułgarów i Turków Osmańskich, którzy zdobyli Ovecz w 1388 i utrzymali aż do końca XVII w.

Forteca dostępna była przez 3 wejścia; od zachodu i wschodu przez wąskie, bardzo strome, wykute w skale schody zakończone wieżami i łatwe do obrony i trzecie główne wejście od  strony północnej, poprzedzone drewnianym pomostem z sąsiedniego wzgórza, łatwym do usunięcia w razie ataku nieprzyjaciela. Broniła go wysoka, najeżona blankami masywna wieża - brama na planie kwadratu z nadbudówką z drewna i mostem zwodzonym. Od niej na teren fortecy prowadził wykuty w skale 15-metrowy korytarz zabezpieczający przed ewentualnym ostrzałem. Tędy wwożono zaopatrzenie i wszystko co było niezbędne do życia mieszkańcom.

wejście od  strony północnej, poprzedzone drewnianym pomostem z sąsiedniego wzgórza

Forteca pełniła najważniejszą rolę w okresie XII – XIV w. Tu był ośrodek władzy administracyjnej i militarnej, były 3 cerkwie, największa metropolitarna miala 18 x 14 m, 3 nawy, jako fundament wykorzystano litą skałę, zbudowano ją z bloków kamiennych przekładanych płaskimi czerwonymi cegiełkami. Przy prezbiterium i od strony fasady widać 10 grobów wykutych wprost w skale, ich pokrywy nie zachowały się. Z pewnością pochowano w nich lokalnych duchownych i arystokrację.

Z góry jest niepowtarzalny widok na aktualną zabudowę Provadiji, na zielony, zadrzewiony wąwóz, na skaliste wzgórza na horyzoncie otaczające pierścieniem platformę.

Tędy przechodzi czerwony szlak turystyczny od Ovecz poprzez wykute w skałach monastyry i ślady działaności Traków do wsi Monastir.
Obecnie najwygodniej wejść do twierdzy od parkingu z kasą koło restauracji poprzez lasek zakosami wygodnymi chodnikami i przez matalową wieżę ze spiralnymi, szerokimi schodami albo od wsi Monastir starymi, wykutymi w skale schodkami.

MONASTYR SZASZKANITE (PROVADIJA)

Monastyr jest wykuty na wysokości 30 m w ścianie skalnego wąwozu w którym leży Provadija. Widać go z północnej części miasta, powyżej kościoła sv.Georgi jak i prowadzący do niego wiszący most z sąsiedniej skały. Można do niego dotrzeć ścieżką z zamku Ovecz wychodząc przez główną bramę i długi, drewniany pomost. Odległość około 2,5 km. Metalowy most prowadzi nad przepaścią do zakratowanego tworu jednej celi. W monastyrze było 10 cel dla mnichów, w dwóch grupach ; w pierwszej 3 i obok 2 osobne, dalej 5 połączonych korytarzem, ostatnia cela stanowiła mały grobowiec.

SOLNICATA (PROVADIJA)

Parę km na pd. od miasta, na płaskim terenie masywny kopiec kryje najstarszą w Europie kopalnię soli z okresu 5600 lat przed naszą erą. Wtedy sół była bezcennym produktem i towarem wymiennym. Obok powstało kamienne  miasto, chronione wysokimi na 9 m murami obronnymi,  zbudowanymi w bardzo przemyślny sposób. W mieście mieszkało stale około 300 osób zajmujących się wydobyciem i obróbką soli. Ich piętrowe, niewielkie domy miały warsztaty na dole, wyżej mieszkania, dla oszczędności terenu.

Od niedawna można oglądać stanowisko archeologiczne tej archaicznej kopalni soli z pozostałościami osady wokół. Obiekt dostępny jest jedynie w sezonie letnim, w trakcie prac archeologów. Przy wejściu są tablice informacyjne z fotografiami znalezionych przedmiotów. W trakcie wykopalisk odkryto przede wszystkim wyroby z gliny o zadziwiających, kolorowych dekoracjach, figurki z kości a także drobne złote przedmioty ozdobne. 

Solnicata była zamieszkała przez około 500 lat. Potem słone, podziemne źródła wyschły z powodu zmian klimatycznych i miasto zostało opuszczone. Wiele wieków później w tym miejscu, Trakowie zbudowali zamek swego wodza i prawdopodobnie potem usypali ten kopiec jako jego grobowiec.
Z boku jest jeszcze nekropol ze starożytnymi pochówkami, aktualnie w trakcie badań.

BJALA

Nadmorska miejscowość położona jest 60 km na południe od Varny. Niedawno odkryto w niej niedaleko portu pozostałości dawnego miasta winiarzy z IV – VII w. na półwyspie Sv.Atanas. Wszyscy jego mieszkańcy zajmowali się uprawą okolicznych winnic i produkcją wina w wielkich ilościach. Świadczą o tym pozostałości składu i pomieszczenia z potezną prasą do wytłaczania winogron i niezliczone, olbrzymie, pękate amfory po 300 litrów pojemności znalezione w każdym domostwie i produkowane na miejscu.

Miasto otoczone było obronnym murem poprzedzonym fosą, posiadało wielką bazylikę dla kultu chrześcijańskiego, rezydencję biskupią, dwa baptysteria, łaźnie miejskie, ponad 30 budynków mieszkalnych z pomieszczeniami gospodarczymi, a przede wszystkim liczne instalacje do produkcji wina. Przy tak wielkiej produkcji ówczesna Bjała zaopatrywała w wino wielu konsumentów z odległych regionów do czego dysponowała małym portem u podnóża skarpy i latarnią morską na niej.

Miasto winiarzy zniszczone zostało w czasie najazdu Awarów i Słowian w 614 r.

fragment bazyliki

chrzcielnica

Nowoczesna odkrywka zabezpiecza wykopaliska wzdłuż aleji prowadzącej do odbudowanej części trójnawowej bazyliki z VI w. Wielkie malowidła rozpięte na stelażach pokazują jak wtedy pracowali winarze i jak się ubierali na niedzielne procesje wokół bazyliki.
Warto zwrócić uwagę na ślady łapek psa odciśnięte w świeżej glinie przy produkcji średniowiecznych płyt posadzkowych, w ten sposób, przypadkowo czworonóg uwiecznił swój pobyt na Ziemi.

KOPRIVSZTICA

Koprivsztica, urocze miasteczko zwane „małym Plovdivem” ze względu na charakterystyczną zabudowę z początku XIX w. w stylu bułgarskiego „Przebudzenia Narodowego”.
Rozłożone wzdłuż rzeki Topolnicy, na południe od gór Starej Planiny, na wysokości 1100 m npm dawniej było bogatym; ożywionym miastem żyjącym z handlu, zamieszkałym przez bogatych kupców. W okresie panowania Imperium Tureckiego posiadało nawet pewną formę niezależności i zakaz osiedlania się w nim Turków. Jego znaczenie zmalało wraz z upadkiem handlu na skutek walki wyzwoleńczej Bułgarów i zmiany sytuacji politycznej.  Koprivsztica zamarła w swojej ówczesnej formie architekturalnej z końca 19 stulecia.

Wokół głównego placu 20-go Aprila z mauzoleum-pomnikiem poległych za wolność, rozproszone są zabytkowe domy, 4 z nich są do zwiedzania tutaj, 2 pozostałe znajdują się w płd. części miasta.

Budynek dawnej szkoły ssv.Cyryla i Metodego zamieniono obecnie na Galerię Sztuki.

Spacer po brukowanych lokalnymi kamieniami uliczkach pośrod kolorowo tynkowanych domków z nadwieszonymi pięterkami, na górkę do starej cerkwii i poprzez liczne kamienne mostki na rzece dostarczy niezapomnianych wrażeń.

BUZOVGRAD

Niewielkie miasteczko, 5 km na południe od Kazanlaku posiada malowniczy dolmen o skomplikowanej formie, ustawiony przez Traków w II w. p.n.e. zwany „Wratata na boginata” albo „Basztin Kamak” lub po prostu „Megalita”.

Miasto znane już w starożytności ze swoich ciepłych, leczniczych źródeł, znajduje się między Plovdivem a Karlovem na płaskowyżu Srednia Gora. Posiada bogatą historię; gdy Rzymianie opanowali w I w. starożytną Trację, nazwano je Augusta i z czasem stało się jednym z 3 najważniejszych miast regionu. Otaczający je czworobok wysokich do 11 m murów obronnych, z bardzo masywną, dobrze zachowaną bramą południową zadziwia swoim ogromem. W jego obrębie mieściły się budynki użyteczności publicznej, termy, amfiteatr, rezydencje, koszary spichrze i magazyny a także dwie bazyliki wszesnochrześcijańskie wybudowane później. Pod panowaniem tureckim, miasto stało sie małą mieściną pod nazwą Hisaria, zajmowało zaledwie część dawnego obszaru, a rzymskie ruiny posłużyły jako material budowlany.

Obecnie potężne mury rzymskie jak przed wiekami otaczają teren dawnej Augusty gdzie ruiny licznych budowli spotyka się wszędzie, największą odkrywkę stanowi rozległy teren łaźni, resztę pokrywa na wpół dziki, egzotyczny park. Poza murami, w kurhanie położony jest grobowiec bogatej rodziny z IV w. bardzo przypominający antyczne trackie grobowce. W komorze zachowała się mozaikowa posadzka i kolorowe malowidła w niszach.

Muzeum miejskie eksponuje przedmioty z lokalnych wykopalisk i fragmenty dekoracji z łaźni, także starą biżuterię, szczególnie damskie naszyjniki, bransolety, zapięcia płaszczy i wielkie, srebrne klamry pasów.

Hisaria jest znanym ośrodkiem termalnym, w mieście wytryskają 22 źrodła lecznicze, ich temeratura wynosi 37° – 52 °C, są też publiczne ujęcia wody i galerie spacerowe dla kuracjuszy.

ETROPOLE i ETROPOLSKI MONASTYR

Małe, spokojne miasteczko na wsch. od Sofii, położone u podnoża gór Starej Płaniny, nad rzeką Mały Iskar.

Wśród jego zabudowy wyróżnia się wieża zegarowa nakryta zgrabnym drewnianym hełmem, wybudowana w 1710, jest jedną z najstarszych w Bułgarii. Niedaleko od niej, na placyku biało tynkowany budynek z charakterystycznym  portalem w stylu tradycyjnej architektury z XIX w. mieści obecnie muzeum.

Cerkiew Św. Michała Anioła z 1837 znajduje się nieco dalej na północy miasta, otoczona drzewami. Na przykościelnym cmentarzyku stoi ciekawa kolumna upamietniająca 8 poległych w 1887 roku w walkach ruso-tureckich.

Monastyr Etropolski Św.Trójcy znajduje się 5 km od miasteczka na zalesionym zboczu góry  Cerni Vrah.

Wysoki, biały mur z niewielką, skromną bramą otacza zabudowania klasztorne. Jego fundację w tym miejscu datuje się na 1158, aktualną cerkiew wybudowano w 1858 a zabudowania klasztorne w 1833. Świątynia odznacza się swoją zgrabną sylwetką z 5 kopułami z wieżyczkami i stojącą tuż obok dzwonnicą w tym samym stylu. Cerkiew wzniesiona jest na planie krzyża, ma trzy nawy i dwie boczne kaplice. Wnętrze pokrywają całkowicie freski.
Wokół dziedzińca przylegają do murów liczne zabudowania mieszkalne, reprezentacyjne, gospodarcze oraz  pomieszczenia dawnej szkoły. Klasztor posiada bogatą kolekcję ikon i ksiąg religijnych.

Kaskada „Varovitec” – Poniżej monastyru na stromym zboczu, kryje się mroczna  pieczara  z obrośniętymi mchem nawisami z których spływa kaskadami źródlana woda. Należy przejść na tyły cerkwi, wyjść przez drewnianą furtę, droga obramowana poręczami poprowadzi po stromym zboczu pod kaskadę.